Kampania rosyjska stanowiła wielki cios na dla potęgi Napoleona Bonaparte, jednakże nie miała charakteru decydującego. Cesarz powrócił do Francji, by tam organizować nowe siły, tymczasem resztki Wielkiej Armii miały utrzymać jak najwięcej terenu przed powrotem Bonapartego. Działania wojenne przeniosły się na ziemie polskie.

Wyjeżdżając Napoleon powierzył dowództwo swojemu szwagrowi – królowi Neapolu Joachimowi Murat, który niechętnie przyjął tą decyzję. Pod dowództwem króla resztki Wielkiej Armii dotarły do Wilna, a następnie przekroczyły Niemen. Niepewne postawa Prusaków (konwencja w Taurogach) i naciski ze strony Rosjan doprowadziły do odwrotu za Wisłę. 17 stycznia Murat samowolnie zdał dowództwo na rzecz pasierba Napoleona, wicekróla Włoch – Eugeniusza de Beauharnais i opuścił armię zmierzając do Neapolu.

Tymczasem Rosjanie kontynuowali pościg, licząc na przejście Prus na ich stronę. W połowie stycznia gen. Wittgennstein na czele 30-tysięcznego korpusu zajął Elbląg, przeszedł Wisłę i zaczął oblegać Gdańsk, z kolei wojska adm. Cziczagowa (ok. 20 tys. ludzi) podeszły pod Toruń. W tym czasie główne siły rosyjskie feldmarsz. Kutuzowa reorganizowały się na Litwie, skąd na początku lutego wyruszyły na Kujawy i Mazowsze.

W związku z upadkiem linii Wisły de Beauharnais skoncentrował swoje siły na łuku Warty w sposób następujący: w Poznaniu znajdowała się dywizja gwardii, Gniezno obsadzała dywizja bawarska gen. Rechberga, kombinowana dywizja gen. Gerarda (Neapolitańczycy, pułk westfalski, 3 bataliony Francuzów) znajdowała się w Pobiedziskach pod Poznaniem, Dywizja Księstwa Warszawskiego gen. Girarda wsparta brygadą jazdy gen. Giedroycia osłaniała lewe skrzydło ugrupowania od Poznania do Międzychodu. Łącznie wszystkie wyżej wymienione oddziały liczyły ok. 15 tys. piechoty, 1,5 tys. jazdy i 28 dział.

Rosjanie postanowili zaatakować wojska napoleońskie, w tym celu uszykowali się w trzy kolumny: od Gdańska jazda atamana Płatowa zmierzająca w kierunku Kostrzyna nad Odrą, od Bydgoszczy wojska gen. Woroncowa udające się na Poznań i idące w tym samym kierunku siły główne Kutuzowa, które wyruszyły spod Płocka.

10 lutego doszło do walk pod Rogoźnem (na północy wschód od Poznania), w których ok. 2,5-tysięczny oddział Woroncowa uderzył na dwukrotnie mniej liczny 4 pułk piechoty Legii Nadwiślańskiej będący strażą przednią dywizji Girarda. Polacy wprawdzie zdołali się utrzymać, lecz wycofali się za Wartę. Znajdujący się w Poznaniu wicekróla uznał to za preludium do uderzenia głównych sił rosyjskich, wydał też stosowne rozkazy w celu ewakuacji za Odrę.

Mapa Sierakowa z 1770 r. (via Wikipedia)

Do drugiej decydującej dla dalszych działań bitwy doszło w Sierakowie na północny zachód od Poznania. W trakcie walk naprzeciwko siebie stanęły: brygada jazdy litewskiej gen. Romualda Giedroycia – 17 i 19 pułki ułanów (choć co do udziału tego drugiego pojawiają się wątpliwości) wsparty oddziałem piechoty – razem ok. 600 ludzi oraz wydzielony z sił Płatowa lotny oddział złożony z kozaków pod komendą gen. Aleksandra Czernyszewa – ok. 500 ludzi i 2 działa. Most, wówczas podnoszony, na Warcie znajdujący się w Sierakowie miał o tyle ważne znaczenie, gdyż było to jedyne miejsce, gdzie można było przeprawić artylerię.

gen. Romuald Giedroyć (via Wikipedia)

Dowódca sił litewskich – gen. bryg. ks. Romuald Tadeusz Giedroyć – był doświadczonym oficerem. Ur. 7 II 1750, pochodził ze starej arystokratycznej rodziny litewskiej. Absolwent Szkoły Rycerskiej, brał udział w konfederacji barskiej, wojnie z Rosją 1792 r. (w tymże roku otrzymał stopień generała-majora) i powstaniu kościuszkowskim. W tym ostatnim był jednym z najbliższych współpracowników przywódcy powstania na Litwie Jakuba Jasińskiego. Za zasługi awansowany na generała-lejtnanta i nagrodzony pierścieniem Ojczyzna Obrońcy Swemu (analogiczny miał chociażby gen. Dąbrowski). Po klęsce insurekcji na Litwie generał Giedroyć przedostał się na zachód i uczestniczył w obronie Warszawy. Po upadku powstania dostał się do niewoli rosyjskiej, z której jednak został szybko zwolniony. Udał się na emigrację do Paryża, skąd powrócił by wywołać powstanie. Po tejże nieudanej inicjatywie ponownie udał się do Francji, aby powrócić na stałe na Litwę na początku XIX wieku. W 1812 roku podczas marszu armii napoleońskiej na Moskwę powierzono mu funkcję organizatora pospolitego ruszenia na Litwie, a następnie dowództwo brygady ułanów.

gen. Aleksandr Czernyszew (via Wikipedia)

Dowodzący Rosjanami gen.-adiutant Aleksander Iwanowicz Czernyszew był z kolei przedstawicielem młodego pokolenia. Ur. 10 I 1786 r. w Moskwie, w armii służył od 1802 r. (kawaleria gwardii). Uczestnik kampanii przeciwko Francji z lat 1805-1807, po traktacie z Tylży prowadził działalność dyplomatyczno-wywiadowczą we Francji i Szwecji. Na początku wojny 1812 r. przy carze Aleksandrze I, później na froncie, dowodził oddziałem kawalerii, w tymże roku otrzymał stopień generała-adiutanta.

Most w Sierakowie (via mostypolskie.pl)

Do starcia doszło w nocy 12/13 lutego. Z racji tego, że głównym źródłem do przebiegu bitwy jest raport Czernyszewa, warto go w tym miejscu zacytować:

(…) przechodząc do współdziałania z ruchami generała-majora hr. Woroncowa dowiedziałem się w miasteczku Filehne [Wieleń], że licząca 2000 dywizja litewska pod dowództwem generała księcia Giedroycia ludzi [jak widać znaczna przesada – przyp. DG] rozlokowana jest wzdłuż Warty, od miejscowości Birnbaum (Międzychód) aż po Wronki, z główną kwaterą w Zirke [Sieraków]; choć po rozesłaniu oddziałów w różne miejsca zostało przy mnie ledwie 500 kozaków i 2 działa (…) postanowiłem jednak zaatakować przeciwnika na zajętej przezeń pozycji i, wziąwszy wiarygodnych przewodników, w nocy z 30-go na 31-go [12 na 13 lutego – wówczas w Rosji obowiązywał kalendarz juliański – przyp. DG] ruszyłem jeszcze z miasteczka Filehne [Wieleń] do Zirke [Sieraków]. Nieprzyjaciel został uprzedzony o naszym nadejściu i stanął w szyku bojowym. Ponieważ przed Zirke [Sierakowem] był podniesiony most, którego bronili strzelcy, kazałem pułkownikowi Jefremowowi wykonać obejście przez rzekę Wartę i uderzyć na przeciwnika od tyłu. Mimo grożącego wielkim niebezpieczeństwem cienkiego lodu, kozacy niemal gęsiego przedostali się przez Wartę, a potem z taką brawurą i szybkością uderzyli na tyły zdumionego nieprzyjaciela, że choć silny ogień prowadzony z domów zmusił ich raz do odwrotu, to w powtórnym mocnym ataku przerwali się do zwodzonego mostu i opuściwszy go, otworzyli mi, oraz artylerii drogę do zwycięstwa i pościgu za zmuszonym do ucieczki nieprzyjacielem, którego wciąż jeszcze ścigają po drogach wiodących ku Pinne [Pniewy] i Birnbaumowi [Międzychód] (…). Wskutek tej klęski do niewoli wpadł generał dywizji książę Giedroyć, szef sztabu generalnego dywizji pułkownik książę Giedroyć – obaj ranni, a także dość znaczna liczba oficerów i ponad 200 szeregowych, w większości wraz z końmi: wciąż nieprzerwanie napływają jeńcy wzięci przez wszystkie podjazdy; liczbę nieprzyjaciół obliczamy na 300; po naszej stronie straty w zabitych i rannych całkiem nieznaczne (…) W tej chwili otrzymałem jeszcze wiadomość, że pułkownik Własow 3-ci [z racji służby wielu oficerów o tym samym nazwisku stosowano ich numerowanie – przyp. DG] zajął miasteczko Obersitzko [Obrzycko], pułkownik Grekow opanował miasteczko Birnbaum [Międzychód] a major Denisow – Pinne [Pniewy]; w tej ostatniej miejscowości schwytano kwatermistrzów wicekróla [ks. de Beauharnais], który rankiem tego dnia wyjechał z Pozena [Poznania] w kierunku na Frankfurt [nad Odrą]; liczba jeńców, tak wśród szeregowych jak oficerów wciąż wzrasta (…). Generał – adiutant Czernyszew.

Jak zatem widać Rosjanie odnieśli całkowite zwycięstwo. Choć straty litewskie zapewne zostały zawyżone (choć z drugiej strony mogą chociażby potwierdzać udział w walkach 19 pułku) Rosjanie odnieśli zdecydowane zwycięstwo m.in. biorąc do niewoli gen. Giedroycia oraz jego syna. Przebywali oni na zesłaniu w Archangielsku, skąd wrócili w 1815 roku. Po utworzeniu Królestwa Polskiego generał powrócił do Warszawy, gdzie wszedł w skład Komitetu Wojennego i został awansowany na generała dywizji. Zmarł w Warszawie 15 X 1824 roku. Z kolei Czernyszew dalej rozwijał swoją karierę wojskową – uczestniczył w dalszej części walk z lat 1813-1814. Od 1815 r. w świcie cara, od 1821 r. dowodził dywizją kawalerii. Od 1826 r. wchodził jako członek w skład komisji śledczej sądzącej dekabrystów (uczestników powstania z grudnia 1825 r.). W tymże roku hrabia i generał kawalerii. Od 1827 senator. W latach 1832–1852 minister wojny. Książę w 1846 r, 2 lata później przewodniczący Rady Państwa, premier w latach 1848–1856, dał się poznać jako skrajny konserwatysta. Obwiniany o spowodowanie klęski armii rosyjskiej w wojnie krymskiej 1853–1856. Zmarł 1857 r. w Castellammare di Stabia we Włoszech.

Klęska Litwinów pod Sierakowem utwierdziła de Beauharnais, że stoi on w obliczu natarcia głównych sił rosyjskich, stąd też nakazał pośpieszny odwrót przekraczając 18 lutego Odrę. Pięć dni wcześnie do Poznania wkroczyły siły Woroncowa zdobywając znaczne ilości zaopatrzenia i biorąc do niewoli znajdujących się w poznańskich szpitalach rannych. Tak więc ta niewielka część wojsk carskich doprowadziła do odwrotu liczniejszych wojsk napoleońskich, które dodatkowo oczekiwały posiłków z Niemiec. Zatem bitwa o Sieraków, mimo że była w skali wojen napoleońskim niewielkim starciem, miała ona duże znaczenie przyczyniając się do rozwoju wypadków w kampanii 1813 roku.

Polecana literatura:
Baranowski M, Bitwa pod Kaliszem 13 II 1813 r., Zabrze 2006.
Kukiel M., Wojny napoleońskie, Poznań 2009.
Tyszkiewicz J., Historia 17 pułku ułanów na tle wojsk litewskich 1812-1814, Gdynia 2004.                                     Woroncow M., Pamiętniki generała Michaiła Woroncowa, http://napoleon.org.pl/ksiazki/woroncow.php (dostęp 8.02.2016).